Analiza i synteza (wzrokowa lub słuchowa) – procesy dokonujące się w mózgu; obejmują rozkładaniena części i scalanie materiału wzrokowego (obrazki, wyrazy) lub słuchowego (dźwięki, zdania,słowa) w celu budowania całości obrazu/słowa.
Analiza głoskowa – umiejętność rozkładania słów na głoski odpowiadające najmniejszym cząstkomjęzyka (fonemom).
Analiza sylabowa – umiejętność rozkładania słów na sylaby.
Analizator – zespół złożonych czynności percepcyjnych i motorycznych obejmujących przetwarzanieprzez mózg bodźców zmysłowych. W obrębie analizatora znajdują się: receptor odbierający bodźce,charakterystyczny dla określonego narządu zmysłu (oczy, uszy, mięśnie), droga nerwowa doprowadzającabodźce do odpowiednich obszarów mózgu oraz ośrodek w mózgu, w którym zachodzą procesyanalizy i syntezy. W nomenklaturze psychologiczno-pedagogicznej mówi się o trzech typachanalizatorów: wzrokowym, słuchowym i kinestetyczno-ruchowym.
Deficyty rozwojowe – zaburzenia rozwoju psychomotorycznego (parcjalne, trudności obejmującewiększy obszar funkcjonowania lub fragmentaryczne, obejmujące mniejszy obszar poznawczy),oznaczają wolniejsze tempo rozwoju określonej funkcji.
Dostosowanie wymagań edukacyjnych – taka organizacja procesu dydaktycznego, która ma nacelu wyrównywanie szans edukacyjnych oraz zapobieganie wtórnym zaburzeniom sfery emocjonalno-motywacyjnej.
Dysleksja rozwojowa – specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu; pojęcie to obejmuje zaburzenieuczenia się czytania (dysleksja), poprawnej pisowni (dysortografia), niski poziom graficzny pisma(dysgrafia).
Funkcje poznawcze – zespół procesów, dzięki którym odbieramy informacje z otoczenia; najważniejszeto: uwaga, pamięć, wrażenia, orientacja co do kierunków w przestrzeni i schemacie ciała.
Integracja percepcyjno-motoryczna – prawidłowe współdziałanie i rozwój funkcji wzrokowych,słuchowo-językowych i ruchowych.
Inteligencja ogólna – obszary werbalnego i niewerbalnego funkcjonowania intelektualnego, któremożna mierzyć za pomocą testów psychologicznych.
Koordynacja wzrokowo-ruchowa – współdziałanie funkcji wzrokowych i ruchowych (oka i ręki).
Lateralizacja jednorodna – dominacja czynności ruchowych jednej strony ciała (oko, ręka, noga,ucho), w efekcie dominacji jednej z półkul mózgowych; mówimy wówczas o lateralizacji prawostronnejlub lewostronnej; ustalenie dominacji ręki i oka powinno nastąpić do 7 roku życia, gdy dzieckopodejmuje naukę pisania.
Lateralizacja skrzyżowana – dominacja narządów percepcyjnych i ruchowych (najczęściej dotyczyoka i ręki) po różnych stronach ciała – ten typ lateralizacji jest częsty u dzieci z dysleksją rozwojową.
Lateralizacja nieustalona – brak dominacji stronnej ciała (oburęczność, obuoczność), charakterystycznado 5–6 roku życia.
Motoryka duża – sprawność ruchowa całego ciała (utrzymywanie równowagi i koordynacja ruchów).
Motoryka mała – motoryka rąk, sprawność ruchowa rąk, szybkość i precyzja ruchów.
Obszary dostosowania wymagań – warunki procesu edukacyjnego, zewnętrzna organizacja nauczaniaoraz warunki sprawdzania wiedzy i umiejętności.
Odchylenia rozwojowe – opóźnienia rozwoju w stosunku do ustalonych norm o niewielkim nasileniuobjawów i ograniczonym ich zakresie. Z wyniku stwierdzenia odchyleń rozwojowych uczniowieotrzymują opinie w sprawie dostosowania wymagań edukacyjnych.
Pamięć mimowolna (mechaniczna) – zdolność do zapamiętywania informacji w sposób nieświadomy,bez celowego wysiłku.
Pamięć sekwencyjna – zdolność do przyswajania, utrwalania i przypominania sekwencji cyfr, nazw(np. dni tygodnia, pory posiłków itp.).
Pamięć słuchowa – zdolność do utrwalania i przypominania informacji dźwiękowej. Pamięć słuchowabezpośrednia (pamięć świeża) pozwala zapamiętać i od razu odtworzyć usłyszany tekst. Pamięćsłuchowa operacyjna – zdolność do przyswajania, utrwalania i przypominania działań i operacjiprzechowywanych w pamięci (np. powtarzanie szeregu liter wspak).
Pamięć wzrokowa – zdolność do utrwalania i przypominania informacji wizualnej.
Percepcja słuchowa – funkcje słuchowo-językowe związane ze słuchem fonemowym oraz umiejętnościamifonologicznymi (analiza i synteza głoskowa i sylabowa), a także pamięcią słuchową; zaburzeniatych funkcji są związane z nieprawidłowym działaniem analizatora słuchowego i mogą objawiaćsię: trudnością odróżniania podobnych głosek (z-s, g-k, d-t), trudnościami w dokonywaniuanalizy i syntezy głoskowej słów oraz opuszczaniem lub myleniem liter, końcówek wyrazów, przestawianiemliter, trudnościami w zapisywaniu zmiękczeń, różnicowaniu głosek i-j.
Percepcja wzrokowa – funkcje analizy i syntezy wzrokowej materiału konkretnego (obrazków, kształtów)lub abstrakcyjnego (teksty, zdania, wyrazy) oraz pamięć wzrokowa; zaburzenia tych funkcji związanesą z nieprawidłowym działaniem analizatora wzrokowego i mogą objawiać się: myleniem litero podobnym kształcie (a-o, l-t-ł, m-w-n), myleniem liter podobnych ale o różnym kierunku (b-p-g-d,m-w, n-u), gubieniem elementów graficznych liter (ogonki, kreski, kropki), błędami ortograficznymi.
Słuch fonemowy – zdolność do różnicowania słowach głosek podobnych w brzmieniu (kot–kod).
Specyficzne trudności w uczeniu się – specyficzne zaburzenia umiejętności szkolnych, trudnościw przyswajaniu treści dydaktycznych, które nie wynikają z obniżonych zdolności intelektualnych,wad rozwojowych, z błędów dydaktycznych szkoły ani z zaniedbań środowiskowych. Z tytułu specyficznychtrudności w uczeniu się uczniowie otrzymują opinie w sprawie dostosowania wymagańedukacyjnych.
Sprawność manualna – sprawność ruchowa rąk dotycząca czynności graficznych (przede wszystkimpisania, rysowania, malowania); przy obniżeniu sprawności manualnej obserwuje się: późnenabywanie umiejętności ubierania się, zapinania guzików, wiązania sznurowadeł, trudności w posługiwaniusię nożyczkami i obniżoną sprawność grafomotoryczną: osłabioną grafię pisma, wolnetempo pisania, nieestetyczny wygląd zeszytów, dużą męczliwość przy czynnościach graficznych.
Synteza głoskowa – umiejętność scalania głosek w słowa.
Synteza sylabowa – umiejętność scalania sylab w słowa.
Umiejętności fonologiczne – zdolność do operowania cząstkami fonologicznymi: głoskami, sylabami,logotomami.
Zaburzenia orientacji przestrzennej – brak orientacji w prawej i lewej stronie ciała oraz
w kierunkach w przestrzeni (w lewo, w prawo, wyżej, niżej, w przód, w tył, nad, pod, itd.); związanesą z nimi trudności w rysowaniu (niewłaściwe proporcje i rozplanowanie rysunku), czytaniu (przestawianieliter i cząstek wyrazów, przeskakiwanie linijek), w pisaniu (rozplanowanie kartki, mylenieliter i cyfr o podobnych kształtach, pisanie od prawej do lewej strony).
Zaburzenia rozwojowe – zaburzenie charakteryzujące się poważnym zniekształceniem funkcjonowaniaintelektualnego (tj. głębszego stopnia odchylenia od norm rozwojowych), emocjonalnego,społecznego i ruchowego; przykładowe zaburzenia rozwojowe: niedosłyszenie, niedowidzenie,upośledzenie umysłowe, autyzm, niedostosowanie społeczne, zaburzenia zachowania. Z tytułu zaburzeńrozwojowych uczniowie otrzymują orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego celemspecjalnej organizacji nauki w zakresie treści, metod i warunków pracy.
